Praca psychologa w szkole ma wiele odcieni, konkretne zadania do wykonania zlecają także dyrektorzy szkół. Jeśli dopiero zaczynasz pracę, możesz mieć trudność w wyobrażeniu sobie, jakie obowiązki przypadną Tobie w udziale. Jeśli jesteś rodzicem, i zastanawiasz się, co „robi” psycholog szkolny, poniższy wpis rozwieje Twoje wątpliwości. Jakie są obowiązki psychologa szkolnego? Wpis jest długi – przyda się wygodny fotel i gorąca herbata.

Podstawa prawna – obowiązki psychologa szkolnego

Zakres działań psychologa szkolnego znajduje się w Rozporządzeniu MEN z dnia 9 sierpnia 2017 roku w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (tekst jednolity ogłoszony jako obwieszczenie MEN z dnia 9 lipca 2020 – Dz.U. 2020 poz. 1280)
Ustęp 24 wskazuje katalog zadań psychologa i pedagoga – łącznie. Pod każdym punktem zamieszczam krótki komentarz obrazujący realia pracy w szkole.

§ 24. Do zadań pedagoga i psychologa w przedszkolu, szkole i placówce należy w szczególności:

1. Prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów, w tym diagnozowanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły i placówki;

Komentarz: Psycholodzy szkolni (pedagodzy również) zazwyczaj nie przeprowadzają diagnozy z użyciem narzędzi diagnostycznych, które stosowane są w Poradniach Psychologiczno-Pedagogicznych lub w Poradniach Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży. Placówki zazwyczaj nie dysponują narzędziami do badania funkcji poznawczych, osobowości czy trudności szkolnych.

UWAGA: Inne przepisy prawne regulują zasady działania publicznych i niepublicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, np.:

• Rozporządzenie MEN z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych;
• Ustawa z dnia 14 grudnia Prawo oświatowe (Dz.U.z 2017r. poz.59 z późn.zm.)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. z 2015r. poz.843, oraz z 2016r. poz.1278);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2017r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w publicznych szkołach (Dz.U.z 2017r. poz.1534).

2. Diagnozowanie sytuacji wychowawczych w przedszkolu, szkole lub placówce w celu rozwiązywania problemów wychowawczych stanowiących barierę i ograniczających aktywne i pełne uczestnictwo ucznia w życiu przedszkola, szkoły i placówki;

Komentarz: Diagnoza ta zazwyczaj odbywa się poprzez zbieranie informacji z różnych źródeł – dziecko/uczeń, nauczyciele, rodzice, przeprowadzone obserwacje, opisy zachowań.

3. Udzielanie uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do rozpoznanych potrzeb;

Komentarz: Ustęp 6 rozporządzenia precyzuje, jakie to mogą być formy, przy czym głównie będzie to bieżąca praca z uczniem oraz zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów. Psycholodzy w szkołach zazwyczaj prowadzą zajęcia indywidualne i grupowe rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne, prowadzą spotkania interwencyjne i mediacyjne z uczniami, wspierają zmianę zachowania poprzez tworzenie prostych behawioralnych planów zmiany zachowania, realizują działania psychoedukacyjne. Psycholodzy będący również psychoterapeutami mogą prowadzić oddziaływania terapeutyczne.

4. Podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży;

Komentarz: Tę formę zwykle realizuje się poprzez prowadzenie warsztatów podczas lekcji wychowawczych lub zastępstw.

5. Minimalizowanie skutków zaburzeń rozwojowych, zapobieganie zaburzeniom zachowania oraz inicjowanie różnych form pomocy w środowisku przedszkolnym, szkolnym i pozaszkolnym uczniów;

Komentarz: Tutaj oddziaływania psychologa mogą przybierać różne formy – od wspierania innych nauczycieli i specjalistów pracujących z uczniem aż po zajęcia indywidualne czy prowadzenie szkoły dla rodziców.

6. Inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych;

Komentarz: Może to oznaczać pomoc uczniom w sytuacjach narastającego konfliktu z rówieśnikami lub nauczycielami, wzburzenia emocjonalnego, w kryzysie psychicznym (gdy uczeń zgłasza np.: myśli samobójcze) i zazwyczaj przyjmuje formę konsultacji interwencyjnych lub warsztatów w klasie (np.: gdy jeden z uczniów podjął próbę samobójczą, zmarł w wyniku wypadku).

7. Pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień uczniów;

Komentarz: Warto tutaj pochylić się nad otrzymanymi przez uczniów orzeczeniami oraz opiniami z poradni psychologiczno-pedagogicznych. Wskazane jest, by wyjaśnić nauczycielom i innym specjalistom, prostymi słowami lub na przykładach (bez używania żargonu psychologicznego) co oznaczają w praktyce konkretne deficyty oraz w jaki sposób można w nauczaniu bazować na mocnych stronach ucznia.

8. Wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w:
a) rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych
uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły i placówki,
b) udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Komentarz: Każdy pracownik pedagogiczny szkoły ma w zakresie swoich obowiązków diagnozowanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów – nie tylko pedagog i psycholog zajmują się więc ich rozpoznawaniem. Psycholog oraz pedagog wraz z zespołem uczącym uczestniczą w opracowywaniu Wielospecjalistycznych Ocen Funkcjonowania Ucznia (WOPFU) oraz w tworzeniu Indywidualnych Programów Edukacyjno-Terapeutycznych (IPET). Diagnozowanie potrzeb i możliwości polega głównie na obserwacji i zbieraniu informacji o uczniu, raczej nie używa się standaryzowanych narzędzi (chociaż można przeprowadzać badania przesiewowe np.: Skalą Ryzyka Dysleksji, czy korzystać z Testu Uzdolnień Wielorakich).

Mam nadzieję, że komentarze do rozporządzenia rozwiały większość wątpliwości i wiesz, jakie są obowiązki psychologa szkolnego. Ważne jest też to, że obowiązki pedagoga i psychologa szkolnego wg. cytowanego rozporządzenia pokrywają się. Dodatkowo – nie jest to pełny katalog – każdy dyrektor placówki może go rozszerzyć, i wymagać np. dyżurowania na przerwach.

Masz pytanie? Zadaj je w komentarzu lub napisz e-mail. Jakie są Twoje doświadczenia? Bądźmy w kontakcie!

UWAGA: Powyższe treści mają charakter informacyjny. Nie należy traktować ich jako porady prawnej.