Jeśli jesteś studentem psychologii lub pedagogiki, początkującym psychologiem czy pedagogiem, możesz zadawać sobie te pytania. Być może miałaś szczęście – ktoś nauczył Cię obserwować zachowanie dziecka/ucznia, może nawet otrzymałaś wzory arkuszy wspierających ten proces. A może nie. Wiesz, że obserwacja jest ważna, ale nie potrafisz jej przeprowadzić w sposób systematyczny? W tym poście dowiesz się JAK obserwować zachowanie i wykorzystywać arkusze obserwacji.

O tym po co potrzebna jest obserwacja i jak ją stosować w praktyce szkolnej, przeczytasz TUTAJ. Jak NIE obserwować ucznia przeczytasz w tym poście, wskazującym najczęstsze błędy. Wpis oznaczam jako #autopromocja, gdyż wspominam w nim o kursie OBSERWACJA ucznia. Treść wpisu jest darmowa, możesz korzystać do woli 🙂

Jak obserwować – krótki przewodnik.

Jak wykorzystać prosty arkusz obserwacji ucznia.

Jak obserwować – krótki przewodnik.

1. Zastanów się, po co będziesz obserwować ucznia. Jakie są potrzeby nauczycieli, ucznia, jego rodziców?
2. Sprawdź, co już wiesz. Jakie hipotezy możesz postawić? Które z nich możesz sprawdzić podczas obserwacji?
3. Przygotuj się do obserwacji. Zbierz informacje z różnych źródeł. Wybierz/stwórz odpowiedni arkusz do zbierania informacji podczas obserwacji.
4. Wybierz odpowiednie miejsce i czas obserwacji.
5. Obserwuj – zapisuj dokładnie zachowanie ucznia, nauczyciela podczas prowadzenia zajęć, rówieśników. Staraj się robić to jak najdokładniej. Jeśli potrzebujesz, stwórz tabelę zapisu aktywności ucznia on/off task i co minutę sprawdzaj, czy uczeń podąża za tokiem lekcji. Jeśli jakieś zachowanie się powtarza, 
6. Wykorzystaj informacje z obserwacji. Obserwowałaś ucznia z konkretnego powodu – wykorzystaj swoje odkrycia do planowania/ewaluacji pomocy pp.

Jak wykorzystać prosty arkusz obserwacji ucznia.

Uczestnicząc w kursie – OBSERWACJA ucznia, otrzymujesz dostęp (m.in.) do podstawowego arkusza obserwacji ucznia. Zawiera on miejsce na wszystkie podstawowe informacje, które możesz zbierać podczas, no właśnie, obserwacji. W zależności od celu, możesz go dostosować do swoich potrzeb i np.: utworzyć dodatkową kolumnę na zapis zachowań niepożądanych prezentowanych przez ucznia. Poniżej możesz go podejrzeć:

W jaki sposób używać arkusza?

W górnej części wypełniasz odpowiednie pola:

• Data
• Czas
• Uczeń
• Klasa
• Nauczyciel
• Przedmiot

Poniżej z lewej strony znajduje się tabela do zapisu podążania ucznia za tokiem lekcji on/off task. Gdy uczeń podąża za nauczycielem – wstaw krzyżyk w kolumnę po lewej stronie, a gdy wręcz przeciwnie – w tę po prawej stronie. Na koniec podlicz i przedstaw wynik w procentach.

Środek arkusza to miejsce na Twoje notatki z przebiegu lekcji/obserwacji. Masz miejsce na wpisanie 5 minutowych przedziałów czasowych – np. 10.00; 10.05 itd. Każdy wiersz jest przeznaczony na opis tego, co działo się podczas wskazanych 5 minut. Możesz tam umieścić informacje o tym, jakie polecenie wydał nauczyciel, czy uczeń je wykonał i w jaki sposób (np. wyjął ćwiczenia, położył na stole, zapytał bez podniesienia ręki – a która strona?; uczeń patrzy w okno, kiwa się na 1 nodze od krzesła; N-l: To jest b. ważne, żebyście zapamiętali….., X: mówi b.cicho: sranie w banie). Jeśli uczeń jest proszony do tablicy – zapisz to. Jeśli mruczy pod nosem, macha nogą, stuka długopisem w stolik – zapisz to. Jeśli wstaje i chowa się pod ławką – napisz dokładnie co działo się przed i co potem, jak zareagował nauczyciel, co zrobili rówieśnicy. Nie zostawiaj miejsca na domysły.

Taki dokładny przebieg zajęć, szczególnie jeśli uczeń prezentuje wiele zachowań niepożądanych, może zająć o wiele więcej miejsca niż jest dostępne w arkuszu. Czasem możesz nie dać rady zapisać wszystkiego. Wiedząc, jak duże są trudności, możesz spróbować uzyskać pozwolenie na nagrywanie zajęć.

Ok, ale po co wkładać w to tyle wysiłku i tworzyć całe strony tekstu? W skrócie – po to, aby móc innym osobom przedstawić, jak wygląda zachowanie ucznia na danych zajęciach (np.: diagnostom w poradni specjalistycznej; rodzicom ucznia, dyrekcji), a także dlatego, że bez dokładnego zapisu zachowania nie możesz zrewidować swoich hipotez odnośnie zachowania ucznia (ani stworzyć nowych). Dobra obserwacja (i jej zapis) to punkt wyjścia dla większości oddziaływań w szkole.

Dół arkusza jest przeznaczony na wpisywanie tych oddziaływań nauczyciela, które pozytywnie wpływają na ucznia, proponowanych interwencji, mocnych stron ucznia oraz przeszkód na drodze do sukcesu edukacyjnego.

Arkusz jest naprawdę prosty w obsłudze, zawiera miejsce na wpisanie najważniejszych informacji o zachowaniu ucznia, nauczyciela i rówieśników, nadaje strukturę i sens obserwacji. Jest przystosowany do obserwacji zajęć lekcyjnych, lecz możesz dostosować go do swoich potrzeb i wykorzystać go do obserwowania przebiegu:

• zajęć świetlicowych
• przerw między lekcjami
• innych aktywności (np.: próby przedstawienia).

Już teraz, zanim ruszy kurs, możesz pobrać Arkusz Obserwacji Osiągnięć Ucznia. Możesz używać go samodzielnie, wraz z wychowawca lub z całym zespołem nauczycieli uczących ucznia. Znajdują się tam obszary zachowania ucznia, które nauczyciele najczęściej zgłaszają jako problematyczne, i które często odpowiadają za brak sukcesów edukacyjnych.

Chcesz wiedzieć więcej, uzyskać dostęp do rozszerzonych arkuszy obserwacji i nauczyć się efektywnie wykorzystywać wiedzę płynącą z obserwacji ucznia? Zapraszam na kurs który rusza w marcu 2024.

Zgadzasz się? Nie zgadzasz się? Stosujesz obserwację w swojej pracy i korzystasz z gotowych arkuszy? Zostaw komentarz 🙂